ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ

*Γράφει η Βασιλική Χρήστου, Επίκουρη Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου στη Νομική Σχολή του ΕΚΠΑ. Εφημερίδα «Πανεπιστήμιο Αθηνών», Φύλλο 3, κυκλοφόρησε με «Το Βήμα της Κυριακής» 30 Μαρτίου 2025.

Στον αγγλικό κοινοβουλευτισμό η Βουλή χαρακτηρίζεται ως ο ήλιος του νομικού συστήματος. Ωστόσο, η ενίσχυση της εκτελεστικής εξουσίας ήδη από τον Μεσοπόλεμο δεν επιβεβαιώνει τον χαρακτηρισμό αυτόν, ούτε στη Μεγάλη Βρετανία ούτε στα άλλα κοινοβουλευτικά συστήματα, περιλαμβανομένου του ελληνικού. Για πολλούς λόγους θα πρέπει να αναβαπτιστεί ο ρόλος της Βουλής.

Πρώτον, μόνη η Βουλή – και όχι οποιοδήποτε άλλο όργανο – είναι ο αντιπρόσωπος του έθνους, καθώς και το μόνο άμεσα εκλεγμένο όργανο του κράτους, τουλάχιστον από τα κεντρικά. Δεύτερον, η Βουλή λειτουργεί με περισσότερη δημοσιότητα και διαφάνεια σε σύγκριση με τα λοιπά όργανα του κράτους. Τρίτον, η Βουλή είναι όργανο πολυπρόσωπο και, συνεπώς, αναγκαίως περισσότερο πλουραλιστικό και, μακροπρόθεσμα, λιγότερο ελέγξιμο. Με τα τρία αυτά χαρακτηριστικά της η Βουλή δικαίως τοποθετείται στο κέντρο της δημοκρατίας μας.

Στην προοπτική μιας νέας συνταγματικής αναθεώρησης ο κομβικός ρόλος της Βουλής θα πρέπει να αναδειχτεί. Η Βουλή δεν στηρίζει μόνο την κυβέρνηση, αλλά και αφενός την ελέγχει και συνιστά αντίβαρο σε όποια τάση αυταρχισμού της εκτελεστικής εξουσίας, αφετέρου μεταλαμπαδεύει τη βούληση του λαού στην άσκηση της εξουσίας. Με άλλα λόγια η Βουλή ασκεί, πρώτον, ελεγκτική λειτουργία, δεύτερον, λειτουργία αντιβάρου, καθώς και, τρίτον, μεσολαβητική λειτουργία μεταξύ του λαού και της κυβερνήσεως.

Προκειμένου να ενισχυθεί ο ελεγκτικός ρόλος της Βουλής, είναι αναγκαίο να κατοχυρωθούν ρητά στο Σύνταγμα τα δικαιώματα της κοινοβουλευτικής μειοψηφίας, πρωτίστως κατά τη λειτουργία των εξεταστικών και προανακριτικών και των λοιπών επιτροπών της Βουλής, ήτοι δικαιώματα θέσης ερωτημάτων, κλήτευσης μαρτύρων και παραγγελίας αποδείξεων.

Ο ρόλος της Βουλής ως αντιβάρου μπορεί να ενισχυθεί, εάν ανατεθούν σε αυτήν εξουσίες που ασκούνται επί του παρόντος, είτε κατά κυριολεξία είτε εμμέσως, από την κυβέρνηση, υπό την προϋπόθεση ότι η απόφαση της Βουλής θα λαμβάνεται με αυξημένη πλειοψηφία. Τέτοιες εξουσίες μπορεί να είναι η επιλογή των μελών των ανεξαρτήτων αρχών, καθώς και η τελική επιλογή της ηγεσίας της Δικαιοσύνης.

Η ανεξαρτησία και το κύρος των οικείων οργάνων μόνον να ωφεληθεί μπορεί από τη δημοσιότητα και τον πολυκεντρικό χαρακτήρα της κοινοβουλευτικής διαδικασίας.

Τέλος, η μεσολαβητική και αντιπροσωπευτική λειτουργία της Βουλής μπορεί να ενισχυθεί με το άνοιγμα του κοινοβουλίου προς τους πολίτες, με την οργάνωση δηλαδή συμμετοχικών διαδικασιών ακροάσεων και διαβουλεύσεων που θα φέρνουν – σε όλη τη διάρκεια του εκλογικού κύκλου – τον αντιπρόσωπο σε επαφή με τον αντιπροσωπευόμενο με θεσμικό και διαφανή τρόπο σε προγραμματική και όχι μικροπολιτική βάση.

Κοντολογίς, στο μέλλον πρέπει να αντιμετωπίσουμε με λιγότερο φοβικό τρόπο το βασικό διαβουλευτικό όργανο του πολιτεύματος, τη Βουλή. Ο καλύτερος τρόπος για να προστατευθεί η δημοκρατία μας στον, όπως αναδεικνύεται, μακρύ εικοστό πρώτο αιώνα που έχουμε μπροστά μας, είναι η περισσότερη δημοκρατία.